زمزمه جایگزین کردن سهم ایران در بازار جهانی نفت پس از تحریم‌های آمریکا، جمهوری اسلامی را ناخشنود و نگران کرده است. ظاهرا در اعتراض به این روند، نشست کمیته مشترک کشورهای عضو و غیرعضو اوپک بدون حضور زنگنه برگزار می‌شود.بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران به تازگی برخی از اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) را به تلاش برای سیاسی کردن این سازمان و همراهی با تحریم‌های آمریکا برای حذف جمهوری اسلامی در بازار بین‌المللی انرژی متهم کرد. بهروز نامداری، کارشناس حوزه انرژی به خبرگزاری ایلنا می‌گوید زنگنه در اعتراض به این روند در نشست کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش عرضه نفت اوپک و غیر اوپک که قرار است یکشنبه اول مهر ماه (۲۳ سپتامبر) در الجزایر برگزار شود شرکت نمی‌کند. این کمیته حدود دو سال پیش با هدف حذف مازاد عرضه نفت به بازارهای جهانی و تقویت قیمت‌ها تشکیل شد و مطابق توافق‌ها قرار بود تصمیم‌های آن برای ثابت نگه داشتن سطح تولید تا پایان سال جاری به اجرا گذاشته شود. روسیه بزرگترین تولیدکننده غیرعضو اوپک در این کمیته است. زنگنه از کشورهایی که برای همراهی کردن با تحریم‌های آمریکا و جایگزین کردن نفت ایران اقدام کرده‌اند نامی نبرده است. خبرگزاری ایسنا در گزارشی که ۳۱ شهریور منتشر شد این کشورها را عربستان و امارات متحده عربی معرفی کرده و نوشته که روسیه نیز با آنها همراهی می‌کند. بهروز نامداری به ایلنا گفت: «بنده تصور می‌کنم اعضای شرکت کننده در جلسه روز یکشنبه، از قبل برنامه‌ریزی کرده‌اند که سهم ایران را جایگزین کنند و اکنون نیز فقط بحث‌شان بر سر این است که چگونه سهم ایران را توزیع کنند. برای حذف سهم ایران از بازار در داخل اوپک به رهبری عربستان توافقاتی صورت گرفته و روسیه هم شریک داستان است.» رئیس جمهوری آمریکا، دونالد ترامپ هشتم ماه مه (۱۸ اردیبهشت) فرمان اجرایی خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را امضا کرد. در پی این اقدام وزارت خزانه‌داری ایالات متحده اعلام کرد که تحریم‌های لغو یا تعلیق شده آمریکا علیه جمهوری اسلامی، در دو دوره ۹۰ و ۱۸۰ روزه دوباره اعمال خواهد شد. دور نخست تحریم‌ها که از میانه مرداد ماه اجرایی شد، از جمله شامل ممنوعیت معامله اسکناس و اسناد مبتنی بر دلار با ایران، داد و ستد طلا و فلزات گرانبها، و نقل و انتقال کالاها و خدمات مورد استفاده در صنایع خودروسازی و فروش هواپیماهای تجاری و قطعات و خدمات آنها به جمهوری اسلامی می‌شد. دور بعدی تحریم‌ها که مسئولان آمریکایی آنها را "کمرشکن و فلج‌کننده" می‌خوانند از حدود یک ماه و نیم دیگر اعمال می‌شوند و به طور عمده صادرات نفت و مبادلات بانکی و مالی ایران را هدف قرار می‌دهند. جمهوری اسلامی پیش از بازگشت رسمی مجدد تحریم‌ها علیه صادرات نفت و مبادلات بانکی این کشور نیز با مشکلات زیادی در این حوزه‌ها روبرو شده است. کاهش صادرات نفت به کمتر از نصف خبرگزاری دولتی ایرنا ۱۷ شهریور از قول محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه گزارش داد که صادرات نفت ایران در پنج ماه ابتدای سال جاری به طور میانگین روزی دو میلیون و ۴۵۷ هزار بشکه بوده که اکنون به یک میلیون و ۱۱۸ هزار بشکه در روز کاهش یافته است. در روزهای گذشته ریک پری، وزیر انرژی آمریکا با خالد فالح، وزیر نفت عربستان و آلکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه، دیدارها و گفت‌وگوهایی داشته که گفته می‌شود مهم‌ترین محور آنها جبران کمبود نفت در بازار پس از تحریم‌های نفتی علیه جمهوری اسلامی بوده است. وزیر نفت عربستان، اخیرا اعلام کرده که هر گاه یکی از اعضای اوپک نتواند سهمیه نفت خود را تولید کند، سهمیه او باید از طریق دیگر کشورهای عضو تامین شود. بیژن زنگنه پنج‌شنبه ۲۹ شهریور بدون نام بردن از خالد فالح به "بلومبرگ" گفته است هر کس از جبران کمبود نفت در بازار سخن بگوید در عمل بر ضد ایران و در جهت تشویق آمریکا به تشدید تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی گام برمی‌دارد. همراهی روسیه با عربستان و آمریکا حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در هیات عامل سازمان اوپک با صراحت بیشتری عربستان و امارات را متهم کرده که در حال تبدیل این سازمان به "ابزاری برای آمریکا" هستند. او ۲۴ شهریور در گفت‌وگو با شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) روسیه را نیز متهم کرد که با افزایش تولید نفت به استقبال تحریم‌های آمریکا علیه ایران رفته است. بهروز نامداری از وجود تلاش‌هایی خبر داده که هدفشان متلاشی کردن اوپک است: «در صورت نبود سازمان منسجم، طرف صحبت برای تنظیم بازار مشخص نیست بنابراین تصمیم گرفتند اوپک را با سازمان دیگری با نام اوپک پلاس جایگزین کنند و سهم بیشتری از بازار را در اختیار بگیرند، در این بین روسیه هم در کنار آمریکا علاقه‌مند به متلاشی شدن اوپک است.» او همچنین هشدار داده که با کاهش صادرات نفت ایران قدرت چانه‌زنی این کشور نیز لطمه می‌بیند: «تولیدکنندگان نفت به تعداد بشکه‌هایی که به بازار می‌فرستند ارزش دارند، هر بشکه نفتی که از ما حذف می‌شود اعتبارمان هم از بین می‌رود و اگر سهم‌مان به اندازه کافی باشد حرف‌مان در سازمان جدید نیز برش دارد.» به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید این کارشناس حوزه انرژی با بیان این که شرکت‌کنندگان در اجلاس روز یکشنبه الجزایر از قبل برای جایگزین کردن سهم ایران در بازار برنامه‌ریزی کرده‌اند، می‌گوید به همین دلیل جمع‌بندی بیژن زنگنه این است که شرکت کردن یا نکردنش در این اجلاس یکسان است و غیبت او دست‌کم "این پیام را دارد که به این قضیه معترضیم". رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته است که جمهوری اسلامی برای رویارویی با کاهش صادرات و درآمدهای نفتی، سه برنامه برای صادرات یک میلیون و ۷۰۰ هزار، یک میلیون و ۵۰۰ هزار و یک میلیون بشکه نفت در روز پیش‌بینی کرده است. او درباره جزئیات این برنامه‌ها، که ایران با سرعت به بدترین حالت آن نزدیک می‌شود، توضیح بیشتری نداد.
دغدغه‌های ایران درآستانه نشست کشورهای عضو و غیرعضو اوپک
