به گزارش خبرگزاری ایسنا، سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه (۱۷ اردیبهشت/ ۷ مه) در جمع خبرنگاران گفت: «برجام ویژگی‌های خود را دارد و یک توافق چندجانبه و بین‌المللی است و خروج از برجام به سادگی امکان‌پذیر نیست. آمریکا در صورت خروج از برجام باید تاوان سنگینی بپردازد.»
او درباره چند و چون این “تاوان سنگین” تنها به از دست رفتن اعتماد به آمریکا اشاره کرد و توضیح بیشتری نداد. تا جایی که به مفاد توافق هسته‌ای و برنامه اجرایی آن مربوط می‌شود خروج از برجام تنها برای جمهوری اسلامی پیامد مستقیم دارد و می‌تواند به اعمال مجدد برخی تحریم‌ها و وضع تحریم‌های جدید منجر شود.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
بر پایه مصوبه کنگره آمریکا، دونالد ترامپ باید هر ۱۲۰ روز یک‌بار درباره پایبندی به برجام و ادامه یا عدم ادامه تعلیق تحریم‌های هسته‌ای علیه جمهوری اسلامی تصمیم بگیرد. موعد بعدی این تصمیم‌گیری روز شنبه (۱۲ مه/ ۲۲ اردیبهشت) است.
دونالد ترامپ بارها توافق هسته‌ای با ایران را بدترین توافق تاریخ آمریکا خوانده و گفته اگر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) اصلاح نشود آمریکا به آن پایبند نخواهد بود.
رئیس جمهور ایالات متحده معتقد است توافق هسته‌ای مانع ادامه برنامه‌های موشکی مناقشه‌برانگیز ایران نشده، جلوی اقدام‌های “بی‌ثبات‌کننده” این کشور در منطقه را نگرفته و محدودیت زمانی مناسب را برای فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی لحاظ نکرده است.
تائید مذاکره درباره یمن
ایران تا کنون به طور رسمی هر گونه مذاکره مجدد درباره توافق هسته‌ای و مذاکره بر سر برنامه‌های موشکی و حضور منطقه‌ای خود را رد کرده اما سخنگوی وزارت خارجه می‌گوید دست‌کم درباره یمن مذاکراتی میان تهران و چهار کشور اروپایی انجام شده است.
بهرام قاسمی در پاسخ به پرسشی درباره گفت‌وگوهای هفته گذشته میان ایران و کشورهای اروپایی گفت: «مذاکرات رم در ادامه مذاکراتی بود که در حاشیه اجلاس امنیتی مونیخ انجام گرفت و در این مذاکرات ایران و نمایندگان چهار کشور اروپایی آلمان، فرانسه، ایتالیا و انگلستان حضور داشتند.»
سخنگوی وزارت خارجه افزود این مذاکرات درباره “مسائل یمن و مشکلاتی که مردم این کشور با آن روبرو هستند” انجام شد. او مدعی شد در این مذاکرات “توافق جدیدی صورت نگرفته و نخواهد گرفت”.
بیشتر بخوانید: تاثیرات خروج احتمالی آمریکا از برجام بر جنگ قدرت در ایران
رئیس جمهور ایران درباره این گونه مذاکرات با صراحت بیشتری سخن گفته است: «درباره مسئله منطقه؛ ما می‌خواهیم با دنیا حرف بزنیم تا منطقه ما امن باشد. ما با ترکیه و روسیه، راجع به سوریه در حال مذاکره بوده و با کشورهای مختلف برای یمن در حال مذاکره هستیم اما باید به دنیا بگوییم با تروریسم در هر کجای منطقه باشد مبارزه خواهیم کرد.»
حسن روحانی روز گذشته (یکشنبه ۱۶ اردیبهشت) در جمع مردم سبزوار، ضمن بیان این سخنان، در عین حال مانند دیگر مسئولان حکومتی هر گونه مذاکره بر سر برنامه موشکی و آنچه او “سلاح و دفاع کشورمان” خوانده را رد کرد.
سه کشور اروپایی طرف توافق هسته‌ای (بریتانیا، فرانسه و آلمان) گرچه پایبندی خود به توافق هسته‌ای را اعلام کرده‌اند، بیش از پیش در مورد ضرورت اصلاح این توافق با کاخ سفید هم‌صدا شده‌اند و از “مذاکرات تکمیلی” درباره مسائلی چون برنامه موشکی و نقش منطقه‌ای ایران سخن می‌گویند.
با این تحولات، وضعیت ایران در صورت خروج آمریکا از برجام بسیار شکننده به نظر می‌رسد، به خصوص اگر کشورهای اروپایی برای تامین نظر دونالد ترامپ بر انجام “مذاکرات تکمیلی” پافشاری کنند.
ظاهرا ایران هنوز از کشورهای اروپایی کاملا قطع امید نکرده است. روحانی ظهر دوشنبه، ۱۷ اردیبهشت در جلسه شورای اداری استان خراسان رضوی گفت: «اگر اهداف ما از برجام بدون آمریکا محقق شود، چه بهتر؛ در غیر این صورت تصمیم خود را خواهیم گرفت.»
واکنش‌های غیرقابل تصور ایران؟
سخنگوی وزارت خارجه درباره واکنش ایران به خروج احتمالی آمریکا از برجام گفته است: «در صورت خروج آمریکا از برجام، تصمیماتی که غیرقابل تصور برای آمریکا خواهد بود اتخاذ میکنیم و همان‌طور که گفتم در این زمینه تدابیر لازم در نظر گرفته شده است.»
حسن روحانی نیز روز گذشته با بیان این که آمریکا در صورت خروج از برجام “به زودی دچار پشیمانی تاریخی می‌شود” گفته بود: «برای هر تصمیم ترامپ، برنامه داریم.»
رئیس دولت دوازدهم احتمال داده آمریکا در رابطه با برجام چند سناریو را مد نظر داشته باشد و خروج از برجام، لطمه‌زدن به آن یا جدا شدن راه اروپا و آمریکا را مهم‌ترین این سناریوها عنوان می‌کند.
بیشتر بخوانید: روحانی: خروج آمریکا از برجام پشیمانی تاریخی به بار می‌آورد
او تاکید کرد که برای واکنش به خروج احتمالی آمریکا از برجام “از چند ماه پیش همه دستورات لازم به بخش‌های مرتبط اجرایی کشور” از جمله به مسئولان سازمان انرژی اتمی داده شده است.
حسن روحانی افزود: «بخش اقتصادی هم دستورات لازم را اخذ کرده و اینکه شما می‌بینید دولت طرح جدیدی برای ساماندهی ارز اتخاذ کرد بر همین مبنا بود که آمریکا بفهمد هر توطئه‌ای بخواهد علیه ملت اجرا کند مردم باید خیالشان راحت باشد.»
ناکامی سیاست ساماندهی ارز
برخلاف این ادعا، سیاست ساماندهی ارز که از ۲۱ فروردین با اعلام تک‌نرخی شدن دلار با بهای ۴۲۰۰ تومان به اجرا گذاشته شد تا کنون ناکام مانده و قیمت دلار در بازار آزاد نه تنها کاهش نیافت که به ۶۳۰۰ تومان نیز رسیده است.
حسن روحانی و وزیر خارجه، محمد جواد ظریف یکی از هدف‌های اصلی آمریکا را “محدود کردن استقلال، قدرت و نفوذ منطقه‌ای ایران” خوانده و تاکید کرده‌اند که پیگیری این هدف با واکنش قاطع جمهوری اسلامی روبرو خواهد شد.
علاوه بر تدبیرهایی مانند از سرگیری غنی‌سازی اورانیوم مانند دوران پیش از توافق که رئیس سازمان انرژی اتمی از آن سخن گفته، یکی دیگر از واکنش‌های ایران به خروج آمریکا از برجام، چنان که علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی گفته، می‌تواند خروج جمهوری اسلامی از معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی (NPT) باشد.
بیشتر بخوانید: وزیر خارجه بریتانیا: خروج از برجام یک اشتباه است
سخنگوی وزارت خارجه دولت دوازدهم در نشست خبری هفتگی خود از تشریح جزئیات واکنش‌های ایران به تصمیم احتمالی ترامپ خودداری کرد: «من ترجیح می‌دهم در مورد مکانیزم‌ها و گزینه‌هایی که مطرح است صحبت نکنم. بعد از ۲۲ اردیبهشت و تصمیم احتمالی که توسط مقامات آمریکایی اتخاذ می‌شود در این ارتباط بیشتر صحبت میکنیم.»
برخی از کارشناسان معتقدند “تصمیمات غیرقابل تصور” جمهوری اسلامی برای واکنش به خروج احتمالی آمریکا از برجام، هر چه باشد و حتی اگر به خطر انداختن منافع ایالات متحده و متحدانش در منطقه را نیز در بر بگیرد، نمی‌تواند برای این کشور و حل بحران‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ایران چندان سودمند باشد.
